Động lực của văn hóa trong phát triển con người và xã hội hiện đại
Trong dòng chảy phát triển của mỗi quốc gia, có những yếu tố mang tính bền vững hơn cả vật chất, vượt lên trên cả những con số tăng trưởng. Đó chính là văn hóa – và trong đó, vai trò như một động lực nội sinh là một giá trị then chốt mà Đảng ta đã nhiều lần khẳng định.
Từ Văn kiện Đại hội XIII của Đảng Cộng sản Việt Nam, tư tưởng chỉ đạo đã được thể hiện rõ:
“Xây dựng, phát triển con người là quá trình tác động có chủ đích của các chủ thể để tạo điều kiện và cơ hội cho con người phát triển toàn diện cả về trí tuệ, đạo đức, thể lực và năng lực thẩm mỹ.”
1. Động lực là gì trong tiến trình xã hội?
Theo định nghĩa lý luận trong slide học tập:
“Động lực là những yếu tố, khả năng kích thích, thúc đẩy, làm tăng cường sự vận động của mọi quá trình xã hội.”
Nói cách khác, động lực chính là lực đẩy bên trong – khiến cá nhân, tổ chức, hay cả cộng đồng xã hội không ngừng vươn lên, phát triển và đổi mới. Trong hệ giá trị xã hội, văn hóa chính là động lực thầm lặng nhưng bền bỉ, hình thành nên ý chí, khát vọng và hành vi tích cực.
2. Văn hóa là động lực của phát triển con người toàn diện
Theo quan điểm của Đảng và thực tiễn xã hội, văn hóa đóng vai trò động lực phát triển thông qua 4 trụ cột cơ bản:
a) Trí tuệ – nền tảng cho sáng tạo và đổi mới
Văn hóa là chiếc nôi nuôi dưỡng tri thức, tư duy phản biện, khả năng sáng tạo – giúp con người không chỉ “biết làm việc” mà còn “biết vì sao phải làm và làm để làm gì”. Trong nền kinh tế số, nơi tri thức là tài sản lớn nhất, văn hóa trí tuệ chính là vốn quý của dân tộc.
b) Đạo đức – kim chỉ nam cho hành vi xã hội
Văn hóa tạo nên hệ giá trị đạo đức: trung thực, nghĩa tình, trách nhiệm, đoàn kết. Khi đạo đức được lan tỏa, các hiện tượng tiêu cực, vô cảm, vị kỷ sẽ bị đẩy lùi – từ đó thúc đẩy sự phát triển lành mạnh và bền vững.
c) Thể lực – năng lượng cho phát triển thực chất
Một xã hội có văn hóa là xã hội đề cao sức khỏe, thể thao, lối sống khoa học – giúp con người đủ sức khỏe thể chất để làm việc, cống hiến và hưởng thụ một cách hài hòa.
d) Năng lực thẩm mỹ – thúc đẩy sống đẹp, sống nhân văn
Năng lực thẩm mỹ không chỉ thể hiện ở nghệ thuật mà còn ở khả năng cảm nhận cái đẹp trong cuộc sống, trong tư duy và hành vi. Người có thẩm mỹ sẽ ứng xử đẹp, sáng tạo đẹp và lan tỏa cái đẹp.
3. Văn hóa là động lực cho sự phát triển xã hội tiến bộ
Không chỉ với từng cá nhân, văn hóa còn là chất keo cố kết cộng đồng, là nền móng ổn định xã hội, là ngọn lửa giữ lương tri dân tộc. Một xã hội có văn hóa sẽ:
Tạo ra môi trường lành mạnh để phát triển kinh tế.
Nuôi dưỡng ý chí độc lập, tự cường, khát vọng vươn lên.
Tạo sức mạnh mềm trong hội nhập quốc tế.
Khi văn hóa trở thành động lực, xã hội không còn phát triển chỉ để "có", mà còn để "là" – là con người tử tế, là quốc gia văn minh.
4. Liên hệ thực tiễn
Trong môi trường giáo dục, văn hóa học đường chính là động lực để học sinh hình thành nhân cách, phát triển trí tuệ.
Trong doanh nghiệp, văn hóa doanh nghiệp giúp gắn kết nhân viên, nâng cao hiệu suất làm việc, giữ chân nhân tài.
Trong cộng đồng, các giá trị văn hóa truyền thống như nghĩa tình, tương thân tương ái… chính là động lực giúp người dân đoàn kết vượt qua thiên tai, dịch bệnh, khó khăn kinh tế.
5. Kết luận
Văn hóa là ngọn gió thổi vào cánh buồm phát triển, là ánh sáng dẫn đường trong hành trình tiến bộ.
Khi được nhìn nhận đúng vai trò là nền tảng tinh thần – động lực phát triển – mục tiêu hướng tới, văn hóa sẽ không chỉ “giữ gìn” mà còn “thắp sáng” cả một tương lai bền vững.
Văn hóa là cái còn lại khi mọi thứ khác đã thay đổi. Và khi đặt đúng vị trí – văn hóa chính là động lực để mọi thứ khác thay đổi theo hướng tốt đẹp hơn.
Tác giả: Nhà báo Đỗ Văn Hiếu – Học viên lớp TC240, Học viện Cán bộ TP.HCM
Xem những bài viết liên quan
